ChatGPT gebruiken op je mbo-opleiding: loop je risico op een negatief BSA?

BSAMBOAIChatGPT

14 jun

Geschreven door Robert-Jan van Eenennaam

mbo-student krijgt negatief bsa door chatgpt gebruik

Teksten of opdrachten die voor jou geschreven zijn door AI (zoals ChatGPT) indienen? Dat geldt als fraude bij mbo-opleidingen. Je levert immers werk in dat niet door jou zelf is bedacht, en dat is niet toegestaan op de meeste ROC’s en AOC’s in Nederland. En de gevolgen? Die kunnen je complete studieloopbaan op het spel zetten. De Studentenadvocaat onderzocht hoe AI-gebruik je bindend studieadvies kan verpesten - én hoe je AI wél slim kunt inzetten.

Waarom gebruiken mbo-studenten AI-tools zoals ChatGPT?

Mbo-studenten gebruiken AI-tools in groten getale en op allerlei manieren. Stel je voor: je hebt morgen een deadline voor een verslag, maar je bent laat begonnen. Je opent ChatGPT, typt de opdracht in, en binnen enkele seconden rolt er een keurige tekst uit. Even snel nalezen, eigen naam erboven en klaar is Kees. De meest voorkomende redenen waarom mbo-studenten naar AI grijpen:

Veel mbo-studenten gebruiken ChatGPT, Smodin of vergelijkbare AI-tools om tijd te besparen. Andere reden zijn:

Moeite met schrijfopdrachten (vooral bij technische opleidingen)
Onzekerheid over de eigen taalvaardigheid
Het gevoel dat "iedereen het doet"
Onduidelijkheid over wat wel en niet mag

Vooral bij theorievakken of verslagen over je BPV (beroepspraktijkvorming) lijkt het een uitkomst. AI kan supersnel informatie verzamelen, teksten genereren, vertalen en samenvatten. Maar pas op: wat te mooi lijkt om waar te zijn, is dat meestal ook.

Welke AI-tools zijn populair op het mbo?

Naast ChatGPT bestaan er meer tools die mbo-studenten gebruiken. Grammarly corrigeert je taal- en spelfouten; heel handig voor je reflectieverslag of projectplan. DeepL vertaalt vakjargon voor internationale stages. Er zijn zelfs programma's die complete essays schrijven op basis van een paar trefwoorden, Perplexity bijvoorbeeld. Voor technische mbo-opleidingen zijn er AI-tools die programmeercode genereren of technische tekeningen verbeteren. Het lijkt bijna te mooi om waar te zijn: al je lastige schoolwerk uitbesteden aan een computerprogramma. Maar de keerzijde is groot.

Handig hulpmiddel of gevaarlijke verleiding voor je studieadvies?

Laten we wel wezen: AI kán heel handig zijn voor mbo-studenten. Docenten en mbo-instellingen zien dan ook de potentie; sommige ROC's experimenteren zelfs met hoe AI het beroepsonderwijs kan verbeteren. ROC van Amsterdam en ROC Mondriaan hebben bijvoorbeeld AI-pilots waarbij studenten leren hoe ze deze tools verantwoord kunnen gebruiken.

Maar – en dit is een grote maar – er zit een addertje onder het gras. Het gevaar is dat je als mbo-student te veel op AI gaat leunen. Dit kan nadelige gevolgen hebben voor je competentieontwikkeling én voor je studievoortgang. Want wat als je tijdens je stage geen AI mag gebruiken? Of bij je examen? Dan val je keihard door de mand.

Neem nu contact op

Mag je ChatGPT gebruiken voor opdrachten op het mbo?

Dat hangt ervan af hóé je het gebruikt én wat je school/docent toestaat. In principe geldt op alle onderwijsniveaus: het werk dat je inlevert moet door jou zelf gemaakt zijn, tenzij duidelijk anders is aangegeven. Je docent moet jouw kennis en vaardigheden kunnen beoordelen. Als jij ChatGPT een volledige opdracht laat schrijven en dat inlevert als jouw eigen werk, dan ben je eigenlijk iemand anders het werk voor jou aan het laten doen – ook al is dat "iemand" in dit geval een computerprogramma. Dit wordt gezien als fraude.

De verschillende AI-beleiden op mbo-scholen:

Er is momenteel niet één landelijk beleid over AI-gebruik; scholen en docenten gaan er verschillend mee om. Sommige docenten zeggen ronduit: Gebruik van ChatGPT of AI is verboden, tenzij ik het expliciet toesta. Anderen zijn iets soepeler en zeggen: Je mag het wel gebruiken, maar alleen ter ondersteuning, niet voor hele teksten. Vrijwel elke mbo-school is het erover eens dat een door AI gegenereerd stuk inleveren zonder bronvermelding absoluut niet mag.

→ In deze situatie ligt een negatief bindend studieadvies dan ook op de loer. Een negatief BSA betekent dat je moet stoppen met je opleiding en deze niet meer mag volgen aan dezelfde school. Dit kan je studieloopbaan ernstig vertragen. Bedenk goed: is het de moeite waard om voor één opdracht je hele opleiding op het spel te zetten?

Stel duidelijk vragen aan je mbo-docent over het gebruik van AI

Als je twijfelt, vraag je docent of je een AI-tool mag inzetten en zo ja, op welke manier. Bijvoorbeeld: “Mag ik ChatGPT gebruiken om ideeën te bedenken of mijn eigen tekst te verbeteren?” De meeste docenten zullen daarop zeggen dat ze het oké vinden voor inspiratie of taalfouten, maar niet oké om hele alinea’s te genereren. En áls je het al doet, zouden ze willen dat je het vermeldt. Bijvoorbeeld in je verslag: “Voor het redigeren van de tekst heb ik Grammarly gebruikt”. Zo ben je transparant. Lees hier alles wat je moet weten als mbo-student in het AI-tijdperk.

Het is vergelijkbaar met het gebruiken van bronnen: je mag best stukken tekst uit een boek of website halen als dat relevant is, maar je moet er dan een bronvermelding bij zetten. Doe je dat niet, dan is het plagiaat. Met ChatGPT is het lastiger, want het is geen traditionele bron. Je kunt moeilijk zeggen “bron: ChatGPT”, dat accepteren scholen meestal niet als geldige bron, omdat niemand de oorsprong of betrouwbaarheid van die gegenereerde tekst kan verifiëren.

Is een AI-gegenereerde tekst plagiaat of fraude?

Dit is een interessante vraag die veel discussie oproept bij mbo-opleidingen. Formeel gezien: als jij een tekst inlevert die niet door jou persoonlijk is geschreven, dan is dat fraude. Je doet namelijk alsof het jouw eigen werk is terwijl dat niet zo is. Plagiaat is een specifieke vorm daarvan – het kopiëren van andermans werk zonder bronvermelding. Bij ChatGPT kopieer je weliswaar geen bestaande tekst (de AI genereert nieuwe content), maar je presenteert wel werk als het jouwe dat je niet zelf bedacht hebt.

Wat betekent dit voor je bindend studieadvies?

Mbo-scholen hanteren hier vaak de zelfde principes als bij het inhuren van iemand anders om je werk te doen (ghostwriting) of het klakkeloos overnemen van stukken tekst: het is niet toegestaan. Een belangrijk argument: bij onderwijsopdrachten gaat het erom dat jij iets aantoont of oefent. Jouw schrijfvaardigheid, jouw analyse, jouw creativiteit. Als een AI dat van je overneemt, is de beoordeling niet meer zuiver van jou. Als je betrapt wordt op fraude met AI-tools, kan dit direct invloed hebben op je BSA:

Je krijgt mogelijk een onvoldoende voor de betreffende opdracht
Bij herhaling kan dit leiden tot een officiële waarschuwing
In ernstige gevallen kan de examencommissie besluiten tot uitsluiting van tentamens
Dit alles telt mee in je studieadvies en kan leiden tot een negatief BSA

Waarom docenten AI-gebruik steeds vaker ontdekken (en je BSA verpesten)

"Mijn docent merkt het toch niet?" Vergis je niet. Docenten worden getraind in AI-detectie en hebben meerdere manieren om je te betrappen:

Stijlbreuk:

Jij normaal: "Ik vond het best lastig om met die patiënt om te gaan maar heb veel geleerd."

ChatGPT-stijl: "De interpersoonlijke dynamiek met de zorgvrager presenteerde initieel uitdagingen, echter resulteerde dit in substantiële professionele groei."

Docenten die jou een beetje kennen, ruiken dat er iets niet klopt. Resultaat: fraudeonderzoek → negatief BSA.

Algemene antwoorden:

ChatGPT geeft soms erg algemene of om-de-brei-heen antwoorden, zeker op lastige vragen. Docenten merken het als een antwoord niet specifiek ingaat op de lesstof of opdracht. Bijvoorbeeld, als de opdracht was “Toepassen van concept X op situatie Y” en jouw tekst legt vooral concept X uitgebreid uit maar past het nauwelijks toe, dan lijkt het of de vraag niet echt begrepen is. Dat is iets wat een AI regelmatig fout doet als hij de context mist.

Inhoudelijke blunders:

ChatGPT verzint bronnen, gebruikt verkeerde vaktermen, of noemt dingen die niet in jouw lessen zijn behandeld. Voor docenten een rode vlag. Voor jou: BSA-problemen.

AI-checkers:

Er bestaan tools om AI-tekst te detecteren. Hoewel niet waterdicht, zullen sommige docenten of examencommissies bij verdenking jouw tekst door zo’n detector halen, Turnitin bijvoorbeeld. Als daaruit komt “90% zeker AI-gegenereerd”, zien ze dat als extra bevestiging. Je bent er dan dus bij → BSA in gevaar.

(Al moet gezegd: deze AI-checkers kunnen het ook mis hebben, dus het is ondersteunend bewijs, geen sluitend bewijs.)

Toetsing op andere manieren:

Sommige mbo-opleidingen reageren op de AI-trend door weer meer mondeling te toetsen of toetsen in de klas te laten maken zonder hulpmiddelen. Kun je niet uitleggen wat je "zelf" schreef? Fraude bewezen → BSA-commissie ingelicht.

Onderschat je docent dus niet. Misschien denk je dat ze “toch nooit gaan merken” dat je ChatGPT hebt gebruikt, maar de praktijk wijst uit dat veel docenten verrassend snel doorhebben dat een tekst niet door de student zelf is geschreven. Het risico is het gewoon niet waard.

Wat gebeurt er als je betrapt wordt op AI-fraude op het mbo?

Als een docent of examencommissie concludeert dat je fraude hebt gepleegd met AI-tools, volgen er sancties volgens het examenreglement van je ROC of AOC. Voor mbo-studenten kunnen de gevolgen extra zwaar zijn vanwege het bindend studieadvies (BSA) aan het einde van jaar 1.

Directe gevolgen voor je cijfers:

Cijfer 1 of nul punten: Je opdracht wordt ongeldig verklaard. Dit is vrijwel altijd de minimale straf. Op het mbo betekent dit vaak dat je een hele kerntaak of module moet overdoen.
Gemiste beroepsproeven: Als het om een belangrijke praktijkopdracht gaat (zoals je proeve van bekwaamheid), moet je mogelijk maanden wachten op een herkansing.

Impact op je bindend studieadvies:

Zelfs één onvoldoende door fraude kan grote gevolgen hebben voor je BSA:

Studiepunten tekort: Mbo-opleidingen vereisen meestal dat je minimaal 45-50 van de 60 studiepunten haalt in jaar 1. Eén gemiste module van 5-10 punten kan je al onder deze grens brengen.
Kernvakken niet gehaald: Sommige vakken (zoals Nederlands of rekenen) zijn verplicht voor een positief BSA. Fraude bij deze vakken betekent vaak direct een negatief advies.
BPV in gevaar: Als je fraudeert met stageverslagen, kan je BPV-beoordeling onvoldoende worden. Zonder goedgekeurde stage geen positief BSA.

In veel gevallen moet je ook voorkomen bij de examencommissie van je school. Dat is een formeel gesprek waarin zij jou confronteren met de verdenking van fraude. Je mag je verhaal doen en zij besluiten vervolgens over de sanctie. Dit kan best intimiderend zijn, dus bereid je goed voor als het zover komt. De examencommissie informeert de BSA-commissie over de fraude. Dit weegt zwaar mee in hun eindoordeel:

Bij eerste keer fraude: vaak een officiële waarschuwing in je dossier
Bij herhaling: grote kans op negatief BSA
Bij ernstige fraude (zoals complete stageverslagen door AI laten schrijven): mogelijk direct negatief BSA

Heel belangrijk om te beseffen: tijdens zo’n fraudeprocedure heb je ook rechten. De school moet bewijzen of aannemelijk maken dat je fraude gepleegd hebt, en jij mag jezelf verdedigen of een verklaring geven. Misschien zeg je: “Ik heb inderdaad hulp gehad van ChatGPT, ik wist niet dat het niet mocht, het spijt me en ik zal het niet meer doen.” Of als je onschuldig bent (de tekst was wel van jou maar lijkt toevallig op AI), kun je uitleggen hoe je te werk bent gegaan.

Invloed van ChatGPT op je leerprestaties en BSA

Los van het betrapt worden, is er nog een subtiel effect van te veel ChatGPT-gebruik: je leert minder. In het mbo (en overal in het onderwijs) is het de bedoeling dat je door opdrachten en lessen bepaalde kennis en vaardigheden opdoet. Als je stelselmatig AI het werk laat doen, mis je oefening in bijvoorbeeld schrijven, kritisch denken, of zelf problemen oplossen. Dat kan zich wreken bij toetsen of examens die je wél zelf moet maken.

Stel je hebt al je theorieopdrachten gemaakt met behulp van AI en nauwelijks echt doorgenomen. Dan komt er een schriftelijk tentamen (zonder hulpmiddelen) over die stof – de kans is groot dat je het moeilijk vindt, want je hebt de leerstof nooit echt eigen gemaakt. Of je moet op stage laten zien dat je iets kunt, maar je hebt eigenlijk dat verslag daarover niet zelf geschreven en weet niet precies hoe of wat. Dan kun je door de mand vallen.

→ Met andere woorden, door te valsspelen dupeer je uiteindelijk jezelf. Het directe gevaar is natuurlijk die fraudezaak, maar het indirecte gevaar is onvoldoende kennis opbouwen, slechte cijfers halen en daardoor een negatief BSA riskeren, omdat je te weinig onderdelen haalt.

Beschuldigd van AI-fraude en dreigend negatief BSA: wat kun je doen?

Je hebt ChatGPT gebruikt voor een opdracht en nu word je uitgenodigd voor een gesprek met je docent of zelfs een hoorzitting bij de examencommissie. De beschuldiging: fraude door AI-gebruik. Een stressvolle situatie die zelfs kan leiden tot een negatief bindend studieadvies (BSA). Wat nu?

Blijf kalm en wees eerlijk. Ontkennen terwijl het bewijs duidelijk is, werkt meestal averechts. Een betere strategie:

Geef toe wat je gedaan hebt
Toon oprecht spijt en begrip voor de ernst
Leg uit waarom je deze keuze maakte (tijdsdruk, onzekerheid, etc.)
Laat zien dat je ervan geleerd hebt

Examencommissies zijn streng maar ook menselijk. Ze waarderen eerlijkheid en zelfreflectie. Het belangrijkste is dat je laat zien dat je begrijpt waaróm het gebruik van AI zonder bronvermelding als fraude wordt gezien.

Onterecht beschuldigd en een negatief bsa gekregen van je mbo-opleiding?

Een onterechte beschuldiging kan leiden tot een onterecht negatief studieadvies op je mbo-opleiding. De Studentenadvocaat heeft veel ervaring met dit soort zaken en kan je helpen bij je verweer. Het is belangrijk om voor jezelf op te komen met concrete argumenten en bewijzen. Zo sta je sterk en kun je verder met je studieplannen. Stuur ons daarom vandaag nog een bericht, gewoon in je eigen woorden.