Je propedeuse halen: alles wat je erover moet weten

In je eerste studiejaar komt er veel op je af. Je moet wennen aan een nieuwe omgeving, nieuwe mensen leren kennen én ondertussen al je vakken halen. Dat laatste doe je niet zomaar voor de statistieken; het levert je immers een propedeuse op. Maar wat is die propedeuse nu precies? Hoeveel studiepunten heb je ervoor nodig, en wat gebeurt er als je niet meteen alles haalt? We leggen hieronder uit hoe het zit.

Wat is een propedeuse en waarom is het belangrijk?

Een propedeuse is het diploma dat je krijgt als je het volledige eerste jaar van je hbo-opleiding hebt afgerond. Het eerste studiejaar wordt daarom ook wel de propedeusefase genoemd. Dit jaar is vaak een inleidend jaar: je maakt kennis met allerlei vakken binnen jouw studierichting. Zie het als een brede proefperiode. Je proeft van alle belangrijke onderdelen van de studie en legt de basis voor de rest van je opleiding.

Haal je alle vakken van het eerste jaar, dan verdien je daarmee officieel je propedeuse. Dat is een belangrijk moment. Het propedeusecertificaat is het bewijs dat jij de basis van de opleiding beheerst. Met andere woorden: je hebt laten zien dat je op de juiste plek zit en de studie aankunt. Veel opleidingen organiseren zelfs een kleine ceremonie om het propedeusediploma aan studenten uit te reiken. Het is immers een mijlpaal die aantoont dat jij je eerste studiejaar succesvol hebt doorstaan – met alle tentamens, essays en projecten van dien.

Hoeveel studiepunten heb je nodig voor je propedeuse? 

Voor het behalen van je propedeuse moet je alle studiepunten van het eerste jaar op jouw naam hebben staan. In het hoger onderwijs (zowel hbo als universiteit) staat een studiejaar gelijk aan 60 studiepunten (ook wel EC genoemd). Je propedeuse halen betekent dus meestal: 60 EC behalen in je eerste jaar. Pas als je die volledige 60 punten binnen hebt, ontvang je het propedeusecertificaat. Lees ook: Propedeuse hbo regels: kunnen ze leiden tot een negatief bsa? 

Let op dat dit aantal bij vrijwel elke opleiding gelijk is. Vrijwel alle hogescholen en universiteiten hanteren het systeem van 60 punten per jaar. Soms zie je kleine afwijkingen als een opleiding extra of minder keuzevakken in jaar 1 heeft, maar doorgaans is 60 punten de norm. Het komt er simpel op neer dat je al je eerstejaars vakken moet halen. Elk gemist vak betekent dat je studiepunten mist en dus nog géén propedeuse.

Wat als je je propedeuse niet in 1 jaar haalt? 

Lang niet iedere student haalt alle 60 punten in één jaar. Sterker nog, het merendeel van de studenten doet dat niet in één keer. Gelukkig is je propedeuse niet in 1 jaar halen helemaal geen ramp, mits je wel voldoende studiepunten hebt voor een positief studieadvies. Bij de meeste opleidingen geldt namelijk een bindend studieadvies (BSA) in het eerste jaar. Dat wil zeggen dat je een minimum aantal punten moet halen om door te mogen naar het tweede jaar. Vaak ligt die grens rond de 40 of 45 punten (de exacte norm verschilt per opleiding).

• Positief BSA: Haal je genoeg punten (bijvoorbeeld 45 van de 60), dan krijg je een positief BSA. Je mag door naar het tweede jaar, ook al heb je één of meerdere vakken gemist. Je kunt de ontbrekende vakken dan in je tweede jaar alsnog afronden.
  → Een voorbeeld: Stel, je hebt 55 punten behaald en één vak van 5 punten niet gehaald. Met 55 zit je ruimschoots boven de norm, dus je mag door. In je tweede jaar krijg je de kans om dat laatste vak alsnog te halen. Lukt dat, dan krijg je alsnog je propedeuse aan het eind van jaar 2.

• Negatief BSA: Haal je minder dan de gestelde norm (bijvoorbeeld maar 30 van de 60 punten), dan krijg je een negatief bindend studieadvies. Dat betekent dat je helaas moet stoppen met de opleiding. Je wordt dan uitgeschreven omdat je niet genoeg progressie hebt laten zien in jaar 1. Ook mag je vaak enkele jaren dezelfde studie niet opnieuw beginnen aan die instelling. Zo willen opleidingen voorkomen dat studenten eindeloos blijven hangen zonder succes.

Maak je niet direct zorgen als je niet alle vakken in één keer haalt. Het is heel gebruikelijk om een herkansing te moeten doen of een vak door te schuiven. Zolang je maar boven die BSA-drempel blijft, is er niks aan de hand. Je hebt dan gewoon een extra kans om je propedeuse te halen in jaar 2. Voel je aankomen dat je de norm niet gaat halen, trek dan tijdig aan de bel. Bespreek je situatie met je studieadviseur of decaan. In sommige gevallen kun je namelijk BSA-uitstel krijgen wegens persoonlijke omstandigheden. Dat betekent dat de opleiding je nog een kans geeft ondanks te weinig punten, bijvoorbeeld omdat je ziekte of familieomstandigheden hebt gehad.

Een andere strategie als het echt niet lukt: je kunt overwegen om je vóór 1 februari uit te schrijven. Doe je dat in je eerste jaar, dan krijg je géén negatief BSA geregistreerd. Je mag later (desnoods bij een andere opleiding) opnieuw starten zonder die “stempel”. Deze optie kan verstandig zijn als je doorhebt dat de studie niet bij je past of dat je de punten echt niet gaat halen.

Propedeuse nog niet gehaald na twee jaar: wat nu? 

Stel, je bent doorgegaan naar jaar 2, maar je propedeuse is na twee jaar nog steeds niet binnen. Je had dus een positief BSA, maar er zijn nog eerstejaarsvakken die openstaan en ook in het tweede jaar heb je die niet allemaal gehaald. Wat gebeurt er dan?

Bij veel opleidingen geldt feitelijk een harde grens van twee jaar voor de propedeuse. Heb je na het tweede jaar nog niet alle eerstejaars studiepunten behaald, dan volgt er opnieuw een bindend studieadvies. Vaak opnieuw negatief. De opleiding concludeert dat je onvoldoende vooruitgang boekt, en dwingt je te stoppen. Simpel gezegd: je mag niet door naar het derde jaar zonder propedeuse. Dit wordt ook wel de “P-norm na twee jaar” genoemd. Lees hier alles wat je moet weten over deze regeling. 

Concreet heeft zo’n besluit een paar gevolgen:

• Opleiding verlaten: Je inschrijving wordt beëindigd. Meestal gebeurt dit aan het einde van het tweede studiejaar. Je krijgt dan géén propedeuse-certificaat, omdat niet aan de eisen is voldaan. Lees hier wat je nu je opties zijn.

• Tijdelijke uitsluiting: Net als bij een negatief BSA in jaar 1 krijg je vaak een paar jaar een ban voor dezelfde opleiding. Veel hogescholen zetten in hun OER dat je minimaal 3 jaar moet wachten voordat je weer dezelfde studie mag proberen. Dit om te voorkomen dat je meteen weer instroomt zonder de oorzaak van het falen aan te pakken.

• Alternatief zoeken: Wil je toch een bachelor halen, dan moet je iets anders gaan doen. Bijvoorbeeld een andere opleiding kiezen. Je kunt soms ook dezelfde studie aan een andere hogeschool of universiteit proberen. Daar begin je dan weer als eerstejaars opnieuw. Het is zuur, maar je begint weer van voren af aan.

• Financiële gevolgen: Extra studietijd kost geld. Je hebt twee jaar collegegeld betaald zonder diploma te halen. Ook heb je misschien een extra jaar studiefinanciering verbruikt. Check in zo’n geval direct je studiefinanciering en ov-kaart: als je nu stopt, moet je die tijdig stopzetten om boetes of terugvorderingen te voorkomen.

Propedeuse halen: uitzonderingen & tweede kansen

Is er nu echt geen ontsnapping mogelijk als je na twee jaar je P nog niet hebt? Soms wel, maar het hangt van je onderwijsinstelling af. In strikte opleidingen is het “twee jaar op = ophouden” zonder pardon. Andere opleidingen zijn iets coulanter als er bijzondere redenen spelen.

Heb jij bijvoorbeeld aantoonbaar vertraging opgelopen door persoonlijke omstandigheden (zoals langdurige ziekte of ernstige familieproblemen), dan móét de examencommissie dat meewegen. Wettelijk zijn instellingen verplicht rekening te houden met dergelijke omstandigheden, mits je ze tijdig hebt gemeld. In zo’n geval kan een hogeschool of universiteit besluiten om een uitzondering te maken: je krijgt dan bijvoorbeeld nog een extra jaar de tijd in plaats van een ontslag.

Belangrijk is wel dat je dit soort situaties altijd zo snel mogelijk meldt bij de studentendecaan. Als jij pas op het einde van jaar 2 laat weten dat je al een jaar kampt met serieuze problemen, is het lastiger om nog begrip te krijgen. Communiceer dus op tijd, zodat men kan zien dat jouw studievertraging buiten jouw schuld om is ontstaan.

Bezwaar maken tegen stopzetten? 

Heb je bericht gekregen dat je moet stoppen na twee jaar zonder propedeuse, en vind je dit onterecht? Dan heb je het recht om bezwaar te maken tegen dat besluit. Je staat er niet alleen voor. Wij hebben als studentenadvocaten vaak zulke procedures gevoerd. Kort uitgelegd kun je dit doen:

• Schrijf een bezwaarschrift: Richt je bezwaar aan het College van Beroep voor de Examens (CBE) van jouw instelling. Dit is het interne “gerecht” van de hogeschool of universiteit dat zulke geschillen behandelt. Leg in je brief uit waarom jij vindt dat het besluit onterecht is. Bijvoorbeeld: er is onvoldoende rekening gehouden met jouw persoonlijke omstandigheden, of je hebt juist in jaar 2 wel laten zien de studie aan te kunnen (stel dat je op één vak na alles gehaald hebt).

• Lever bewijs aan: Ondersteun je verhaal met bewijsstukken. Denk aan medische verklaringen, of een verklaring van de studentendecaan waarin staat dat je bepaalde problemen had. Hoe beter je kunt onderbouwen dat jij een uitzondering verdient, hoe groter de kans op een positieve uitkomst.

• Laat je adviseren: De regels en termijnen voor zo’n bezwaar zijn best lastig. Het is slim om hier niet alleen in te duiken. De Studentenadvocaat kan je hierbij helpen door het bezwaarschrift juridisch sterk te formuleren en samen met jou voor te bereiden op een hoorzitting. We weten uit ervaring welke argumenten werken.

• Hoger beroep: Wordt je bezwaar afgewezen door het CBE, dan kun je daarna nog in hoger beroep bij de rechter. Sinds 2023 gaat dat direct bij de Raad van State (voorheen was dat het College van Beroep voor het Hoger Onderwijs). Dit is wel je laatste redmiddel. In de praktijk is het vaak beter om het niet zo ver te laten komen, maar soms is het nodig om je recht te halen.

Nieuwe BSA-regels vanaf 2025: meer tijd voor je propedeuse? 

Je hebt het misschien al gehoord: de overheid is van plan het bindend studieadvies in het eerste jaar flink te versoepelen. Minister Dijkgraaf heeft in 2023 aangekondigd dat de BSA-norm landelijk maximaal 30 punten van de 60 mag worden. Met andere woorden, hogescholen en universiteiten mogen straks niet meer eisen dat je bijna alles haalt in jaar 1. Dit voorstel is ingegeven door zorgen over studentenwelzijn. De huidige hoge druk zou voor te veel stress en uitval zorgen.

Als deze wetswijziging doorgaat (voorzien voor studiejaar 2025-2026), betekent dit concreet dat eerstejaars slechts 30 punten hoeven te halen om door te mogen. De rest van de propedeusepunten (dus de overige 30) mag je in het tweede jaar halen. Eigenlijk krijg je daarmee standaard twee jaar de tijd voor je propedeuse, iets wat nu bij veel opleidingen ook al min of meer gebeurt. Het grote verschil is dat dit straks overal gaat gelden.

Goed om te weten: na twee jaar verandert er niet zoveel. Ook onder het nieuwe systeem zou nog steeds gelden dat je aan het einde van jaar 2 alle 60 punten moet hebben. Met andere woorden, wie zelfs na twee jaar de propedeuse niet haalt, krijgt nog steeds een negatief advies en moet stoppen – dat basisprincipe blijft staan. Het versoepelde BSA zorgt er wel voor dat minder studenten al na één jaar worden weggestuurd. Je krijgt iets meer lucht om te wennen aan het studentenleven en eventuele opstartproblemen te overwinnen.

→ Let ook op dat deze plannen in 2025 wellicht ingaan voor nieuwe lichtingen studenten. Als jij nú in je tweede jaar zit en dreigt je propedeuse niet te halen, kun je je helaas niet beroepen op toekomstige regels. Blijf dus de actuele regels van jouw opleiding volgen en haal eruit wat mogelijk is (zoals uitstel aanvragen of een goed bezwaar schrijven als dat aan de orde is).

Wat kun je met een propedeuse op zak? 

Je propedeuse is niet alleen een mooi papiertje voor aan je muur. Het kan ook praktisch nut hebben voor je vervolgstudie. Vooral een hbo-propedeuse opent deuren. Heb jij bijvoorbeeld je havo-diploma gehaald en ben je daarom aan een hogeschool gaan studeren? Dan kun je met een behaald propedeusecertificaat alsnog doorstromen naar de universiteit. In feite staat een voltooide propedeuse gelijk aan de vereiste vooropleiding voor de universiteit. Het is dus een handige sluiproute: als je droomstudie aan de universiteit is en je had niet het vwo-diploma daarvoor, kun je via een hbo-propedeuse na één jaar die overstap maken.
→ Let wel op: de universiteit kan soms aanvullende eisen stellen, zoals bepaalde vakken of cijfers, maar wettelijk gezien geeft een propedeuse van het hbo je toegang tot een wo-bachelor.

Ook binnen het hbo zelf is een propedeuse nuttig. Wil je na jaar 1 switchen van opleiding? Als je je propedeuse hebt, kun je vaak in het tweede jaar van een verwante opleiding instromen, omdat je de basis al hebt afgerond. En zelfs als je iets heel anders gaat doen, staat zo’n behaald propedeusejaar goed op je cv. Het laat zien dat jij op hoger-onderwijsniveau het nodige in huis hebt. Lees ook: Wat kun je met een propedeuse?

Hoe zit het dan met een universitaire propedeuse? 

Als je je eerste jaar op de universiteit haalt (dus alle 60 punten), heb je natuurlijk ook een propedeusecertificaat van die opleiding. Alleen geeft díe in de praktijk geen extra mogelijkheden buiten je studie. Je kunt er niet een andere studie mee overslaan of iets dergelijks; het is meer een bevestiging dat je het eerste jaar hebt gehaald. Uiteraard kun je er trots op zijn, maar doorgaans ga je op de universiteit gewoon door naar jaar 2 en vervolg je je weg richting het bachelordiploma.

Negatief bindend studieadvies gekregen: wat nu? 

Heb jij het gevoel dat je onterecht een negatief bindend studieadvies hebt gekregen, of loop je vast in de eisen rond je propedeuse? De Studentenadvocaat staat voor je klaar. Wij zijn gespecialiseerd in onderwijsrecht en hebben al veel studenten geholpen in vergelijkbare situaties. Of het nu gaat om het schrijven van een overtuigend bezwaarschrift richting je onderwijsinstelling, of het vertegenwoordigen van jou bij een examencommissie of rechter: wij zorgen dat jouw kant van het verhaal gehoord wordt.

Met onze hulp sta je een stuk sterker. We kennen de weg in de regelgeving en weten welke argumenten aanslaan. Bovendien werken we op een manier die voor studenten toegankelijk is (zo goed als kosteloos, omdat we vaak de proceskosten op de instelling kunnen verhalen). Stuur ons vandaag nog een bericht. Misschien kunnen we ervoor zorgen dat jij toch je studie mag vervolgen, of vinden we een andere oplossing zodat je verder kunt met je toekomst.

Veelgestelde vragen over het halen van je propedeuse

• Hoeveel studiepunten is een propedeuse?

  Een propedeuse omvat doorgaans 60 studiepunten, wat overeenkomt met een volledig eerste studiejaar. Pas wanneer je alle 60 punten (alle vakken van jaar 1) hebt behaald, krijg je het propedeusecertificaat uitgereikt. Het aantal punten per propedeuse is bij vrijwel elke opleiding gelijk aan deze 60 EC.

• Mag je naar het tweede jaar zonder je propedeuse?

  Ja, als je genoeg punten hebt voor een positief BSA mag je door naar jaar 2, ook als je nog niet alle 60 punten hebt. Je krijgt in het tweede jaar de kans om de ontbrekende eerstejaarsvakken te halen. Zolang je bijvoorbeeld minimaal 45 punten hebt (afhankelijk van de norm), kun je gewoon door.

• Hoeveel jaar mag je over je propedeuse doen?

  Bij de meeste opleidingen krijg je twee jaar de tijd om je propedeuse te halen. Vaak moet je in jaar 1 een minimum aantal punten halen (bijv. 40 of 45) en mag je de rest in jaar 2 afronden. Lukt het niet binnen twee jaar, dan volgt meestal een negatief studieadvies en moet je stoppen. In uitzonderlijke gevallen kun je langer de tijd krijgen, bijvoorbeeld bij persoonlijke omstandigheden met toegekend uitstel.