Propedeuse niet gehaald na twee jaar: wat nu?

Twee jaar bezig en nog steeds je propedeuse niet op zak – is dat een ramp? Veel studenten worstelen met het halen van alle vakken in het eerste jaar. Soms loop je studievertraging op en heb je aan een jaar niet genoeg. Maar wat als zelfs na twee studiejaren je propedeuse nog niet binnen is? Moet je dan gedwongen stoppen met je opleiding, of is er toch nog een uitweg?

In dit blog duiken we in deze vragen. We bespreken waarom het vaak voorkomt dat de propedeuse later wordt gehaald, wat de regels zijn rond een propedeuse in 2 jaar halen én welke opties je hebt als het mis dreigt te gaan. Ook kijken we naar de nieuwste ontwikkelingen in het hoger onderwijs (2025-2026) die misschien in jouw voordeel kunnen werken.

Waarom is de propedeuse zo’n struikelblok?

De propedeuse is het geheel van eerstejaars vakken van een bacheloropleiding (hbo of universiteit). Als je al je studiepunten van jaar 1 haalt (meestal 60 EC), verdien je daarmee je propedeusecertificaat. In theorie moet dat in één jaar kunnen, maar de praktijk blijkt vaak lastiger. De overgang van de middelbare school naar het hoger onderwijs is voor veel studenten pittig. Je moet wennen aan meer zelfstandigheid, andere onderwijsvormen, ingewikkeldere stof én vaak een nieuw leven op kamers of met een druk studentenbestaan. Geen wonder dat lang niet iedereen in één keer alle vakken haalt. 

Sterker nog, het is heel gebruikelijk dat studenten vakken doorschuiven naar een herkansing of naar het volgende jaar. Veel opleidingen houden daar tot op zekere hoogte rekening mee: zo is het bij hogescholen vaak geaccepteerd dat je verspreid over twee jaar je propedeuse haalt. Dit heet ook wel de P-in-2 regel. Bijvoorbeeld: je moet in jaar 1 minstens 45 punten halen om door te mogen naar jaar 2 (positief BSA), en in jaar 2 de overige 15 punten van de propedeuse alsnog behalen. Zolang je aan het eind van je tweede jaar alles van jaar 1 af hebt, ben je geslaagd voor je propedeuse. 

Toch gaat het daar soms mis. Het leven loopt nu eenmaal niet altijd volgens planning. Studievertraging kan veroorzaakt worden door persoonlijke tegenslagen, ziekte, extra uitdagende vakken, faalangst, noem maar op. Dus nee, je bent niet de enige als je na twee jaar studeren je propedeuse nog niet hebt. Maar opleidingen hanteren wel grenzen: ergens houdt het op. Wist je dat 1 studiepunt te weinig zelfs al einde verhaal kan betekenen?

Wat als je je propedeuse na 2 jaar nog niet hebt?

Stel, je hebt na twee jaar nog altijd niet alle eerstejaars vakken gehaald. In dat geval zal je opleiding je in de meeste gevallen dwingen te stoppen met de opleiding. Vaak gaat dit gepaard met een negatief bindend studieadvies (BSA) aan het eind van je tweede jaar. Simpel gezegd: de opleiding concludeert dat je onvoldoende progressie hebt gemaakt, en je mag niet door naar jaar 3. 

Concreet betekent dit:

• Je moet de opleiding verlaten: Je inschrijving wordt beëindigd, meestal per direct aan het einde van het studiejaar (of eerder als de beslissing tussentijds wordt genomen). Je krijgt geen propedeuse-certificaat.

• Verbod op herinschrijving: Net als bij een negatief BSA in jaar 1, krijg je een aantal jaren een ban voor dezelfde studie aan deze instelling. Bij hbo-opleidingen staat vaak in het onderwijsreglement dat je na twee keer de propedeuse niet halen, niet nog een derde keer mag proberen. Vaak ligt die uitsluitingsduur ook rond de 3 jaar.

• Zoeken naar een alternatief: Als je toch een bachelor wilt halen, zul je iets anders moeten gaan doen. Misschien een andere opleiding proberen, of dezelfde studie maar dan aan een andere hogeschool of universiteit (waar je weer als eerstejaars begint). Lees hier wat je opties zijn na een negatief BSA.

• Financiële gevolgen: Je hebt extra studietijd verbruikt zonder diploma. Dat betekent hogere kosten (extra collegegeld, mogelijk een aanvullende lening). Check ook direct je studiefinanciering en studentenreisproduct; als je niet meer studeert moet je die tijdig stopzetten om boetes te voorkomen.

Meer weten? Lees dan: Negatief bindend studieadvies (BSA): wat zijn écht de gevolgen?

Zijn er uitzonderingen of regelingen?

Nu is de grote vraag: is er nog iets aan te doen als je in deze situatie zit? Zijn er uitzonderingen waarbij je tóch door mag gaan, ondanks dat je je propedeuse niet binnen twee jaar hebt behaald? Elke onderwijsinstelling heeft enige beleidsvrijheid hierin, maar in grote lijnen zijn de regels streng. Er zijn eigenlijk twee mogelijkheden:

• Geen uitzonderingen: Sommige opleidingen hanteren keihard dat twee jaar de limiet is. Punt uit. Staat vaak duidelijk in het Onderwijs- en Examenreglement (OER) vermeld: “Studenten die na twee jaar de propedeuse niet hebben behaald, worden uitgesloten van de opleiding.” In zo’n geval kun je erop rekenen dat ze je laten gaan.

• Wel uitzonderingen bij persoonlijke omstandigheden: Veel instellingen hebben wél een bepaling dat persoonlijke omstandigheden meewegen. Dat wil zeggen: als er geldige redenen zijn waarom jij je propedeuse nog niet hebt (bijvoorbeeld langdurige ziekte, familieomstandigheden, etc.), dan kan men besluiten om van de harde norm af te wijken. Dit is in feite hetzelfde principe als BSA-uitstel in jaar 1, maar dan toegepast op de situatie na twee jaar.

Vooral dat tweede punt is belangrijk. Persoonlijke omstandigheden moeten worden meegenomen. De wet (Wet op het hoger onderwijs) schrijft voor dat opleidingen rekening moeten houden met bijvoorbeeld ziekte, zwangerschap, functiebeperking, bijzondere gezinsomstandigheden of bestuursactiviteiten, mits je die tijdig hebt gemeld. Als jij dus kunt aantonen dat je om zulke redenen studievertraging hebt opgelopen, dan zou de examencommissie kunnen besluiten je tóch door te laten gaan naar jaar 3, ook zonder propedeuse. Vaak gebeurt dit in de vorm van een uitzondering op het BSA: men geeft je nogmaals uitstel of stelt extra voorwaarden in plaats van je weg te sturen. 

Het allerbelangrijkste is dat je dergelijke omstandigheden op tijd meldt. Ideaal gezien al zodra ze zich voordoen, bijvoorbeeld bij de studentendecaan. Doe je dat pas achteraf (als het kalf verdronken is), dan sta je een stuk zwakker. De decaan moet je situatie kennen en kunnen bevestigen dat jouw studievertraging daardoor komt.

Wat kun je doen als je moet stoppen maar het er niet mee eens bent? 

Heb je te horen gekregen dat je moet stoppen omdat je je propedeuse niet binnen twee jaar hebt gehaald, en vind je dat onterecht? Dan zijn er nog stappen die je kunt ondernemen. Net als bij een negatief BSA na één jaar, heb je rechten als student om zo’n beslissing aan te vechten.

• Bezwaar indienen bij de examencommissie / het CBE: In de mededeling dat je moet stoppen, hoort te staan hoe je bezwaar of beroep kunt aantekenen. Meestal is dat weer via het College van Beroep voor de Examens (CBE) van de instelling. Je schrijft een brief waarin je uitlegt waarom je het niet eens bent met de beslissing en wat je wilt bereiken (bijvoorbeeld voortzetting van je studie met een extra kans).

• Voer aan waarom jouw situatie bijzonder is: Heb je persoonlijke omstandigheden gehad die niet goed zijn meegewogen? Of vind je dat je, ondanks alles, aantoonbaar geschikt bent voor de studie (bijvoorbeeld omdat je in jaar 2 wel ineens alle vakken hebt gehaald, op misschien dat ene eerstejaarsvak na)? Zet dat in je bezwaar. Onderbouw met bewijs waar mogelijk (verklaringen van artsen, decaan, etc.).

• Laat je bijstaan: Het is verstandig om hier niet in je eentje in te duiken. De regels en procedures kunnen ingewikkeld zijn, en je krijgt vaak maar één kans om het goed naar voren te brengen. Schakel daarom De Studentenadvocaat in – wij weten precies hoe we zo’n bezwaar moeten formuleren en welke argumenten werken.

• Ga naar de zitting: Als het CBE jouw zaak in behandeling neemt, mag je mogelijk verschijnen om je verhaal toe te lichten. Bereid je goed voor, ook hier kan de Studentenadvocaat je op voorbereiden.

• Hoger beroep bij de rechter: Mocht het bezwaar bij de instelling geen succes zijn, dan kun je nog naar de rechter (Raad van State) als ultieme stap. Dit is al vaker genoemd in voorgaande blogs: sinds 2023 gaan deze hogerberoepszaken direct naar de Raad van State.

Propedeuse na 2 jaar wél halen: tips om ellende te voorkomen

Natuurlijk wil je het liefst helemaal niet in zo’n situatie belanden. Enkele tips voor (toekomstige) studenten om dit scenario te voorkomen of op tijd bij te sturen:

• Ken de regels van je opleiding: Lees voor je begint of in je eerste jaar goed het OER door. Weet hoeveel punten je moet halen in jaar 1 én of er een P-in-2 regel is. Dan kom je niet voor verrassingen te staan. Lees hiervoor ook Zó krijg je (g)een negatief bsa, Verhoogt ChatGPT het risico op een negatief BSA? en Wat is een AI checker en hoe kan het je helpen om een negatief BSA te voorkomen?

• Houd je studievoortgang in de gaten: Check na elk blok of semester hoe je ervoor staat. Dreig je achter te raken? Trek dan meteen aan de bel bij een studieadviseur. Samen kun je een plan maken om eventuele gaten te dichten.

• Meld bijzonderheden meteen: We kunnen het niet genoeg benadrukken: heb je pech, zoals gezondheidsproblemen of iets persoonlijks, meld het direct. Niet alleen om later een beroep op te kunnen doen, maar ook omdat de uni/hogeschool je dan eventueel hulp kan bieden (extra begeleiding, aangepaste deadlines, etc.).

• Overweeg tijdig stoppen als het echt slecht gaat: Het klinkt tegenstrijdig, maar soms is vroegtijdig een pauze nemen of stoppen slimmer dan doormodderen tot een negatief advies. Als je vóór 1 februari van je eerste jaar stopt, krijg je geen negatief BSA en kun je later zonder probleem opnieuw beginnen. Houd daarbij wel rekening met de inschrijfdeadline. Ook in jaar 2 zou je je kunnen uitschrijven als je ziet dat het niet gaat lukken – al hangt het van de situatie af of dat verstandig is. Win altijd advies in voor je zo’n keuze maakt.

Mocht het nu toch te laat zijn voor preventie, dan rest je vooral: je rechten kennen en gebruiken. Laat een besluit om jou van de opleiding te sturen niet onbevochten als jij vindt dat het niet terecht is. Maak kennis met de advocaten van De Studentenadvocaat en lees wat ze in dit geval voor je kunnen doen.

Verandert er iets in 2025 qua propedeuse/BSA?

Gelukkig staat het onderwijssysteem niet stil. Er komt misschien verlichting aan voor toekomstige studenten. Zoals we ook in de andere blogs vermeldden, is er een plan om de BSA-norm te versoepelen vanaf studiejaar 2025-2026. Eerstejaars zouden dan nog maar 30 punten hoeven te halen in plaats van 45 (en de rest in het tweede jaar). Eigenlijk krijgen studenten daarmee standaard twee jaar de tijd voor hun propedeuse – wat nu al bij veel hogescholen (Avans, Fontys en Zuyd Hogeschool bijvoorbeeld) praktijk is, wordt dan beleid voor iedereen. 

Dat betekent dat scenario’s zoals jij nu hebt (propedeuse niet gehaald in 2 jaar) misschien minder vaak zullen voorkomen in de toekomst. Want iedereen krijgt als het ware BSA-uitstel automatisch. Echter, als zelfs twee jaar niet genoeg blijkt, zal ook onder die nieuwe regels een negatief advies volgen. Die basis verandert niet: na twee jaar moet je propedeuse echt binnen zijn, nu en in de toekomst. 

Het plan is nog in behandeling en moet dus nog definitief goedgekeurd worden. Blijf op de hoogte via nieuws van jouw hogeschool/universiteit of de website van Rijksoverheid. Maar het signaal is duidelijk: er komt meer begrip voor de moeilijke start die studenten kunnen hebben. 

Voor studenten die nu al in hun tweede jaar zitten, gelden echter nog de oude regels. Laat je dus niet in slaap sussen door mogelijke nieuwe plannen: als jij dreigt je propedeuse dit jaar niet te halen, onderneem dan nu actie met de huidige mogelijkheden (zoals uitstel aanvragen of bezwaar maken).

Hulp nodig? De Studentenadvocaat staat voor je klaar

Een tegenslag als het niet halen van je propedeuse na twee jaar kan erg stressvol zijn. Het voelt alsof de deur naar jouw droom dichtslaat. De Studentenadvocaat begrijpt dit als geen ander. We zijn er om jou te helpen je rechten te benutten en wellicht toch die deur weer op een kier te krijgen. Heb jij het gevoel dat je onterecht moet stoppen met je studie? Of wil je advies over hoe je nu verder moet na een negatief BSA? Neem dan direct contact met ons op. We bekijken vrijblijvend jouw situatie en geven eerlijk advies over de kansen van een bezwaar of andere stappen. 

Onze ervaren advocaten hebben al veel studenten succesvol bijgestaan in vergelijkbare situaties. We weten hoe we instellingen kunnen overtuigen en hoe procedures werken. Soms is een goed gesprek of brief al genoeg om een oplossing te vinden. En als het toch op een juridische strijd aankomt, staan wij pal naast je. Laat je niet ontmoedigen. Ook als het pad nu even anders loopt dan gepland, met de juiste ondersteuning kun je alsnog je doelen bereiken. Vul ons contactformulier in, gewoon in je eigen woorden. Samen zorgen we dat jij krijgt waar je recht op hebt en kijken we naar de beste route vooruit.

Veelgestelde vragen over de propedeuse in 2 jaar halen

• Kan ik bezwaar maken als ik moet stoppen na twee jaar zonder propedeuse?

  Ja. Je kunt bezwaar indienen bij het College van Beroep voor de Examens (CBE) van je instelling tegen het besluit. Geef daarin aan waarom het onterecht is – bijvoorbeeld omdat er onvoldoende rekening is gehouden met jouw situatie. Als je bezwaar wordt afgewezen, kun je daarna nog in hoger beroep bij de Raad van State gaan.

• Kan ik gewoon verder studeren zonder propedeuse?

  Zonder propedeuse kun je niet doorgaan naar het tweede of derde jaar van dezelfde opleiding. Wel kun je vaak een andere opleiding starten. Ook zou je eventueel dezelfde studie aan een andere hogeschool of universiteit opnieuw kunnen proberen. In alle gevallen begin je dan weer als eerstejaars, want zonder propedeuse krijg je geen vrijstelling voor het vervolg van die opleiding.

• Hoeveel jaar mag je over je propedeuse doen?

  Bij veel opleidingen is twee jaar de maximale termijn voor het halen van je propedeuse. Vaak moet je in jaar 1 een minimum aantal punten halen (bijv. 40 of 45) en mag je de rest in jaar 2 afronden. Lukt het niet binnen twee jaar, dan moet je meestal stoppen.