Studiepunten in het hbo en wo: alles wat je moet weten
Ga je binnenkort starten met een studie, of ben je net begonnen, en ben je benieuwd hoe studiepunten werken in het hbo en wo? Voor het behalen van je diploma moet je al je studiepunten behalen. Maar wat zijn studiepunten precies, hoeveel moet je er halen en wat zijn de consequenties als je ze niet haalt? Je leest het hieronder.
Wat is een studiepunt (ECTS)?
Een studiepunt heet ook wel een ECTS (European Credit Transfer System). Studiepunten zijn bedacht zodat elk vak een bepaalde waarde krijgt en studies onderling vergelijkbaar zijn – in Nederland en in heel Europa. Eén studiepunt staat voor een bepaalde hoeveelheid studie-inspanning. In de Nederlandse wet (artikel 7.4 WHW) is bepaald dat 1 studiepunt gelijk staat aan 28 uur studielast.
Je verzamelt studiepunten door vakken en toetsen met succes af te ronden. Elk vak of cursus is een bepaald aantal punten waard, afhankelijk van hoeveel tijd het gemiddeld kost. Maak je bijvoorbeeld een project dat 56 uur duurt, dan levert dat doorgaans 2 studiepunten op. Heb je voor een tentamen of opdracht een voldoende (meestal 5,5 of hoger)? Dan krijg je de punten die bij dat vak horen.
Doordat alle opleidingen met hetzelfde puntensysteem werken, kun je studiepunten vaak ook meenemen als je tijdens je studie wisselt van opleiding of een deel van je studie in het buitenland doet. In dat geval moet de examencommissie goedkeuren dat de elders behaalde punten meetellen. Door het uniforme ECTS-systeem zijn zulke uitwisselingen een stuk eenvoudiger gemaakt.
Hoeveel studiepunten moet je halen in het hbo?
Zowel in het hbo als het wo is de studielast per studiejaar ongeveer 60 studiepunten. In een voltijd hbo-opleiding moet je dus 60 punten per jaar halen om nominaal te lopen. Een volledige hbo-bachelor duurt 4 jaar en bestaat uit 240 studiepunten. Er zijn ook kortere opleidingen in het hbo: een Associate degree duurt 2 jaar en omvat 120 punten (2×60).
In de praktijk haalt niet iedere student elk jaar alle 60 punten; dat hoeft ook niet altijd, zolang je maar voldoet aan de normen (zoals het BSA). Wel moet je uiteindelijk alle 240 punten behalen om je bachelordiploma te ontvangen. Als je een hbo-bachelor volledig hebt afgerond, kun je daarmee direct de arbeidsmarkt op. Je kunt er ook voor kiezen om verder te studeren, bijvoorbeeld een hbo-master (vaak 60 – 90 punten) of een universitaire master (60 of 120 punten) te doen.
Hoeveel studiepunten moet je halen in het wo?
Een universitaire bacheloropleiding (wo) duurt meestal 3 jaar en omvat 180 studiepunten in totaal. Dat betekent ook hier gemiddeld 60 punten per jaar in een voltijd programma. Na een wo-bachelor van 180 punten volgt voor de meeste studenten nog een masteropleiding. Een master duurt minimaal 1 jaar (60 punten). Sommige masters zijn 2-jarig (120 punten) of zelfs langer (bijv. een artsenopleiding kan 3 jaar duren). Je moet je bachelor volledig afgerond hebben (alle 180 punten) voordat je aan een master mag beginnen.
Ook op de universiteit geldt dat je niet per se elk jaar alle 60 punten hoeft te halen, zolang je maar binnen redelijke tijd je diploma behaalt. Sommige studenten doen bijvoorbeeld 4 jaar over hun bachelor van 3 jaar, wat op zich prima is als de regels van de universiteit dat toelaten. Let wel op studiefinancieringslimieten en visumvoorwaarden (voor internationale studenten) als je langer over de studie doet.
Wat is het bindend studieadvies (BSA)?
In je eerste jaar hbo of wo krijg je te maken met het bindend studieadvies (BSA). Dit is een door de opleiding vastgesteld aantal studiepunten dat je moet halen in jaar 1 om door te mogen naar jaar 2. Elke opleiding bepaalt zijn eigen norm. Bij veel opleidingen ligt de grens rond 45 of 50 punten (van de 60). Sommige zijn strenger en eisen zelfs alle 60 punten, terwijl een enkeling soepeler is (bijvoorbeeld Wageningen University met ~36 studiepunten als norm).
Haal je genoeg punten, dan krijg je een positief BSA en kun je door met je studie. Haal je te weinig punten, dan volgt meestal een negatief BSA: je moet de opleiding verlaten. Je mag dan de komende jaren niet opnieuw beginnen aan diezelfde studie binnen die instelling. Vaak is die uitsluitingstermijn 3 jaar. Daarna zou je in principe weer opnieuw mogen instromen. Lees ook: Negatief bsa en dezelfde studie: kan dat?
Het bindend studieadvies zorgt voor een harde selectie na jaar 1. Dit kan veel druk geven op studenten. Vandaar dat er regels aan verbonden zijn: opleidingen moeten studenten goed begeleiden en tijdig waarschuwen bij risico op een negatief BSA. Ook moeten ze rekening houden met eventuele persoonlijke omstandigheden. Krijg je te maken met serieuze problemen of ziektes tijdens je eerste jaar, meld dit altijd direct bij de studentendecaan. Lees ook ons artikel over negatief BSA om te weten wat je kunt doen als je een negatief advies krijgt.
Studiepunten versoepeling in 2025-2026?
Er komen misschien veranderingen aan: vanaf studiejaar 2025-2026 wil de overheid misschien dat opleidingen in het eerste jaar maximaal 30 studiepunten als BSA-eis stellen. Hogescholen en universiteiten zullen zich hieraan moeten houden als het verplicht wordt, wat betekent dat een stuk minder studenten zullen uitvallen na jaar 1. Deze versoepeling moet de overgang naar het hoger onderwijs minder stressvol maken.
Heb jij nu een BSA-norm die hoger ligt dan 30? Dan geldt die versoepeling waarschijnlijk nog niet voor jou, tenzij je instelling vrijwillig alvast de norm verlaagt. Informeer bij je opleiding als je twijfelt.
Propedeuse: alles over je eerste 60 punten in het hbo en wo
In het eerste jaar van een hbo- of wo-bachelor volg je vooral verplichte basisvakken. Als je alle 60 studiepunten van het eerste jaar haalt, heb je daarmee je propedeuse behaald (ook wel “P” genoemd). Je propedeuse is een belangrijk eerste mijlpaaldiploma: het toont aan dat je de basis van de studie onder de knie hebt.
In het hbo krijg je bij het behalen van je propedeuse een officieel propedeusecertificaat uitgereikt. Met zo’n hbo-propedeuse kun je onder voorwaarden doorstromen naar een verwante universitaire studie. Lees hier wat je allemaal kunt met een propedeuse. Universiteiten erkennen een hbo-propedeuse vaak als voldoende vooropleiding, mits je voldoet aan profiel- en taaleisen. Dit is voor sommige studenten een bewuste route: eerst een jaar hbo doen, propedeuse halen en dan door naar de universiteit.
Haal je niet alle 60 punten in je eerste jaar, dan is er nog geen man overboord. Zolang je maar aan de BSA-eis voldoet, mag je naar het tweede jaar. Je kunt de ontbrekende eerstejaarsvakken later alsnog afronden. Veel studenten halen bijvoorbeeld in hun tweede jaar alsnog de vakken die ze misten, zodat ze uiteindelijk toch hun propedeuse binnenhalen. Lees hier meer over hbo-propedeuse regels. Let op: je propedeuse hebben is vooral van belang voor overstapmogelijkheden; binnen je opleiding zelf kun je ook zonder propedeuse door. Als je maar genoeg studiepunten hebt voor het BSA. Lees ook: Propedeuse niet gehaald na 2 jaar: wat nu?
Hoelang zijn studiepunten in het hbo en wo geldig?
Verlopen studiepunten? Een veelgestelde vraag is of je behaalde studiepunten kunnen “verjaren”. In principe geldt: eens behaalde studiepunten blijven geldig gedurende je opleiding. Je hebt ze tenslotte verdiend. De Wet op het hoger onderwijs zegt dat tentamenresultaten in beginsel onbeperkt geldig zijn.
Wel mag een hogeschool of universiteit onder bepaalde omstandigheden een geldigheidsduur aan studieresultaten verbinden. Dit moet dan in de Onderwijs- en Examenregeling (OER) van de opleiding vermeld staan. Vaak zien we dat instellingen bepalen dat resultaten 5 jaar of soms 10 jaar geldig blijven. De reden hiervoor is dat de kennis van een vak na verloop van tijd kan verouderen. Na bijvoorbeeld 10 jaar is de stof misschien achterhaald, of de opleiding is intussen vernieuwd.
Mocht jij studievertraging oplopen en dreigen dat oude behaalde vakken komen te vervallen, ga dan op tijd in overleg met je examencommissie. Vaak kun je verlenging van geldigheid aanvragen als je goede redenen hebt. Zomaar studiepunten afpakken mag namelijk niet; er moet aangetoond worden dat jouw kennis echt verouderd is, anders blijft je tentamenresultaat gewoon geldig.
Studiepunten in het hbo en wo: verschil tussen voltijd en deeltijd studeren
Of je nu voltijd of deeltijd studeert, een studiepunt vertegenwoordigt altijd dezelfde hoeveelheid werk. Het verschil zit hem in het tempo waarin je studiepunten behaalt. Bij een voltijdstudie ga je uit van 60 punten per jaar, wat neerkomt op een volledige studiebelasting (circa 40 uur per week aan colleges en zelfstudie).
Een deeltijdstudie daarentegen is zo ingericht dat je die naast bijvoorbeeld een baan kunt doen. Je volgt minder vakken tegelijk en haalt dus minder studiepunten per jaar. De opleiding duurt daardoor langer. Stel, je doet een hbo-bachelor in deeltijd en je haalt ongeveer 30 punten per jaar, dan zul je ongeveer 8 jaar over de 240 punten doen in plaats van 4 jaar voltijd. Soms kun je iets versnellen of vertragen afhankelijk van hoeveel tijd je naast je werk kunt steken in de studie.
Veel instellingen hanteren bij deeltijdopleidingen ook een iets ander BSA-beleid. Zo kan het zijn dat je als deeltijdstudent pas na twee jaar een bindend studieadvies krijgt, of dat de norm wordt aangepast (bijvoorbeeld de helft van de punten verspreid over twee jaar). Dit verschilt per instelling en opleiding. Het totale puntenaantal voor het diploma is echter gelijk: een deeltijd-bachelor levert hetzelfde aantal studiepunten en hetzelfde diploma op als de voltijdvariant.
Praktische tips om je studievoortgang te bewaken
Houd je punten bij: Check regelmatig in de studieresultaten-portal (bijv. Osiris of Progress) hoeveel studiepunten je al binnen hebt. Zo kom je niet voor verrassingen te staan en kun je op tijd bijsturen als je achterloopt.
Plan herkansingen vroeg: Heb je een tentamen niet gehaald? Kijk direct wanneer je het kunt herkansen en plan dit in. Wacht niet tot het laatste moment; anders stapelen onnodig veel vakken zich op. Lees hier hoe vaak je je scriptie mag herkansen.
Communiceer bij problemen: Loop je tegen omstandigheden aan die je studie belemmeren (ziekte, privéproblemen)? Meld het meteen bij je mentor of studentendecaan. Zij kunnen helpen met regelingen, advies of een planning om alsnog je studiepunten te halen.
Vraag vrijstellingen aan bij overstap: Ga je van studie switchen en heb je vakken die overlappen? Dien bij je nieuwe opleiding een verzoek in voor vrijstelling voor die onderdelen. Als je al “Statistiek 1” hebt gehaald bij je vorige opleiding, hoef je dat bij je nieuwe opleiding misschien niet opnieuw te doen.
Blijf in balans: Studeren is intensief. Zorg voor een goede balans tussen studie en ontspanning om studiepuntenstress te voorkomen. Goed plannen, voldoende pauze nemen en hulp vragen waar nodig zorgt ervoor dat je efficiënt punten blijft halen en niet uitvalt.
Hulp nodig bij conflicten over studiepunten of BSA?
Meestal verlopen je studiejaren zonder juridische problemen, maar soms ontstaat er een geschil of lastige situatie. Denk aan een negatief BSA waar je het niet mee eens bent, onenigheid over een vrijstelling of discussie over verlopen studiepunten. In zulke gevallen is het prettig om te weten dat je er niet alleen voor staat.
De Studentenadvocaat staat voor je klaar als je tegen problemen aanloopt rondom je studievoortgang. Onze advocaten kennen de onderwijswetgeving en regels (zoals de WHW, OER en examenregelingen) door en door. Ze kunnen je helpen met:
Advies bij BSA: Vroeg in je eerste jaar meedenken over wat te doen bij dreigende studieachterstand, of later helpen bij een bezwaar/beroep tegen een negatief BSA.
Begeleiding bij procedures: Als je in beroep wilt bij het College van Beroep voor de Examens over bijvoorbeeld een ongeldig verklaard tentamen of geweigerde vrijstelling, kunnen wij je adviseren en bijstaan in de procedure.
Controle van rechten: Ze kijken of jouw opleiding alle regels heeft nageleefd. Is er correct gewaarschuwd voor BSA? Staan de juiste bepalingen in de OER? Worden jouw behaalde studiepunten terecht wel of niet erkend? Zo nodig schrijven wij een brief namens jou om jouw recht te halen.
Bij De Studentenadvocaat is de hulp zo goed als gratis – je betaalt hooguit een kleine eigen bijdrage, dankzij regelingen voor gesubsidieerde rechtsbijstand. Aarzel dus niet om contact met ons op te nemen.
Veelgestelde vragen over studiepunten in het wo en hbo
-
ECTS staat voor European Credit Transfer System. Dit is het standaard-puntensysteem in het Europees hoger onderwijs. Eén ECTS is één studiepunt, wat overeenkomt met een bepaald aantal uren studie (in Nederland 28 uur per punt). ECTS maakt het makkelijker om studieresultaten internationaal te vergelijken en uit te wisselen.
-
In Nederland wordt uitgegaan van 28 uur studie per studiepunt. Dit is zo vastgelegd in de onderwijswet (WHW). Die 28 uur omvatten alle studietijd: colleges, zelfstudie, opdrachten, voorbereiding en examens. Zo komt een studiejaar van 60 punten neer op ongeveer 1680 uur studie (60 × 28 uur). Lees hier wat je moet doen bij 1 studiepunt te weinig.
-
Nee, meestal niet alle 60. Je moet voldoen aan de BSA-norm van jouw opleiding in jaar 1. Die ligt vaak tussen de 45 en 60 punten. Als je maar aan die grens voldoet, mag je door naar jaar 2, ook als je nog niet alle vakken hebt gehaald. De ontbrekende punten kun je later inhalen. Lees hier hoeveel studiepunten je nodig hebt om over te gaan.
-
Tot op zekere hoogte, ja. Je kunt geen “losse studiepunten” overzetten, maar je kunt wel vrijstelling aanvragen voor vakken die je al gehaald hebt. Als de nieuwe opleiding vindt dat een door jou behaald vak gelijkwaardig is aan hun vak, hoef je dat niet opnieuw te doen en krijg je die punten toegekend in je nieuwe studie.
